Μια προσέγγιση στο μυστήριο του Βαπτίσματος 1.
Αγαπητοί Γονείς
Ο Θεός σας χάρισε μια μεγάλη χαρά, να φέρετε μια καινούργια ύπαρξη στον κόσμο. Η γέννηση ενός παιδιού είναι μια συγκλονιστική εμπειρία για σας και μαζί της κουβαλάει ελπίδα, προσμονή, αγωνία, όνειρα. Και να που ήρθε η στιγμή της αναγέννησης. Ως μέλη της Εκκλησίας θεωρείτε υποχρέωσή σας να συνδέσετε το παιδί σας με το Χριστό και την Εκκλησία Του. Είναι μία ακόμη μεγάλη χαρά για σας αυτό το γεγονός της καινούργιας πνευματικής γέννας.
Οι ετοιμασίες αρχίζουν καιρό πριν: Ο ναός και η ώρα που θα γίνει η βάπτιση, η επιλογή του αναδόχου, τα βαπτιστικά, οι καλεσμένοι, το τραπέζι κ.λπ.
Θέλετε η βάπτιση του παιδιού σας να είναι αντάξια του ονόματός σας, να είναι εφάμιλλη της κοινωνικής σας θέσης, να αφήσει καλές εντυπώσεις στους καλεσμένους σας.
Έχετε όμως σκεφτεί πως η βάπτιση δεν είναι ένα κοσμικό και κοινωνικό γεγονός, αλλά μυστήριο της Εκκλησίας;
Δυστυχώς πολλοί χριστιανοί έχουν χαλαρή σχέση με την Εκκλησία και αγνοούν στοιχειώδη πράγματα της πίστεώς μας. Έτσι αρκετοί πορεύονται προς τη βάπτιση του παιδιού τους και αγνοούν παντελώς τι είναι το βάπτισμα, ποιά η σημασία του, ποιές υποχρεώσεις αναλαμβάνει ο γονιός, ο ανάδοχος και ο βαπτιζόμενος.
Το φυλλάδιο αυτό σκοπό έχει να ενημερώσει όλους μας για το μεγάλο αυτό μυστήριο και να φωτίσει κάποιες παρεξηγημένες πλευρές του.
Εισαγωγή
Τι είναι το Βάπτισμα;
Ο Υιός και Λόγος του Θεού έγινε άνθρωπος για να σώσει τον άνθρωπο. Ήρθε στη γη μας πριν 2000 χρόνια, αλλά δεν πέρασε σαν κομήτης. Ήρθε κι έμεινε. Άφησε το θεανθρώπινο Σώμα του, την Εκκλησία. Κεφαλή αυτού του σώματος είναι ο Χριστός. Μέλη του σώματος γίνονται με το βάπτισμα όσοι πιστεύουν – εμπιστεύονται τον Χριστό ως Κύριο της ζωής τους. Το τονίζει ξεκάθαρα ο ίδιος ο Χριστός: «Όποιος δεν γεννηθεί από το νερό κι από το Πνεύμα δεν μπορεί να μπει στη βασιλεία του Θεού» (Ιω. 3, 5), γιατί «ο πιστεύσας και βαπτισθείς σωθήσεται» (Μαρκ. 16,16). Για την Εκκλησία του Χριστού το βάπτισμα αρχίζει με την εντολή του Χριστού στους Αποστόλους «βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος».
Δεν είναι μια συμβολική τελετή το βάπτισμα, αλλά ένα γεγονός με υπαρξιακές διαστάσεις. Ο άνθρωπος γεννιέται πραγματικά. Η κολυμβήθρα είναι η πνευματική μήτρα. Ο παλαιός άνθρωπος της φθοράς θα πεθάνει και θα γεννηθεί ο νέος άνθρωπος της αφθαρσίας, όπως κι ο Χριστός πέθανε και αναστήθηκε. Εντάσσεται πλέον στο σώμα της Εκκλησίας, γίνεται μέλος Χριστού. Γι’ αυτό και το μυστήριο αυτό μοιάζει με το «μπόλιασμα». Στον άγριο κορμό μπολιάζεται, εγκεντρίζεται το ήμερο μπόλι, που ενώνεται με το άγριο δέντρο, για να εξημερωθεί και να δώσει καρπούς. Ο άνθρωπος εξαγριώθηκε από την αμαρτία. Έγινε ακανθοφόρος. Και για να εξημερωθεί, πρέπει να μπολιαστεί «στον βλαστό της αγνής Θεομήτορος», στο σώμα του Χριστού, για να γίνει ήμερος και να καρποφορήσει. Με το βάπτισμα ο άνθρωπος γίνεται ναός του Θεού, γιατί το Άγιο Πνεύμα με τα χαρίσματά του θα κατοικήσει πλέον μέσα του.
Από κείνη τη μέρα ο άνθρωπος γίνεται πολίτης της Βασιλείας του Θεού. Το όνομά του καταγράφεται στο βιβλίο της ζωής, προορισμένος για την αιωνιότητα. Ένας άγγελος θα τον συνοδεύει πλέον σ’ όλη του τη ζωή, αχώριστος σύντροφός του σε κάθε στιγμή και καμιά δαιμονική ενέργεια δεν θα είναι σε θέση να τον βλάψει. Ο Θεός θα ακούει προσεκτικά τις προσευχές του και το βλέμμα του θα είναι διαρκώς στραμμένο πάνω του με ιδιαίτερη φροντίδα.
Την ημέρα λοιπόν που θα πάρετε βαπτισμένο το παιδί σας από τα χέρια του αναδόχου, δεν θα κρατάτε απλά το παιδί σας, που αναμφίβολα είναι ένα ανεκτίμητο δώρο του Θεού σε σας, αλλά μια ζωντανή εικόνα του Θεού. Ένας μελλοντικός πολίτης της Βασιλείας των Ουρανών. Και αυτό θα πρέπει να σας γεμίζει από χαρά και αγαλλίαση. Το βάπτισμα εξωτερικά μοιάζει με ένα συνηθισμένο λουτρό που κάνετε καθημερινά στο παιδί σας. Στην πραγματικότητα όμως είναι ένα μεγαλειώδες υπαρξιακό γεγονός με αιώνια προοπτική.
Έτσι, όμως, συμβαίνει με όλα τα μυστήρια: μέσα από απλά υλικά στοιχεία και συνηθισμένες πράξεις ενεργεί η δύναμη του Θεού, που ανακαινίζει και χαριτώνει εμάς τους ανθρώπους. Αρκεί να πιστέψουμε και να εκζητήσουμε τη σωστική χάρη του Κυρίου.
Το Βάπτισμα στην αρχαία Εκκλησία
Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια και στην περίοδο των διωγμών, κανείς δεν μπορούσε να φτάσει στο βάπτισμα αν προηγουμένως δεν είχε περάσει το στάδιο της κατήχησης. Όταν ένας άγνωστος στον επίσκοπο επιθυμούσε να γίνει χριστιανός, την ευθύνη της ειλικρίνειας των κινήτρων του την αναδεχόταν – δηλαδή την αναλάμβανε κάποιος που ήταν ήδη χριστιανός και που ονομαζόταν ανάδοχος. Αυτός εγγυάτο στην Εκκλησία για τον υποψήφιο. Στη συνέχεια ο υποψήφιος γραφόταν στους καταλόγους των Κατηχουμένων της τοπικής Εκκλησίας και άρχιζε το «…μαθητεύσατε». Διδασκόταν όλη τη διδασκαλία του Ευαγγελίου του Χριστού για τη σωτηρία και εμυείτο στον τρόπο ζωής της Εκκλησίας.
Στην Εκκλησία της Ρώμης η κατήχηση διαρκούσε δύο χρόνια. Ο κατηχούμενος συμμετείχε με τους χριστιανούς στις προσευχές και παρέμενε στο νάρθηκα. Ύστερα από ορισμένο σημείο της θείας Λειτουργίας έπρεπε να αποχωρήσει. Ο διάκονος έδινε τότε το παράγγελμα «όσοι κατηχούμενοι, προέλθετε» (αποχωρήσατε). Στο ναό παρέμεναν μόνο οι πιστοί, γιατί μόνον οι βαπτιζόμενοι είχαν το δικαίωμα να συμμετάσχουν στη θεία Λειτουργία. Όταν οι κατηχούμενοι είχαν ολοκληρώσει την κατήχησή τους και είχαν δοκιμαστεί, τότε βαπτίζονταν, συνήθως τα Χριστούγεννα και το Πάσχα. Σήμερα η κατήχηση με τη μορφή αυτή απαντάται κυρίως στους χώρους της ιεραποστολής.
Ο Νηπιοβαπτισμός
Αν και στην αρχαία Εκκλησία υπήρχε ο νηπιοβαπτισμός, από την αρχή του 4ου αιώνα γενικεύεται. Πολλοί σήμερα διερωτώνται αν είναι σωστός ο νηπιοβαπτισμός και αν θα ήταν καλύτερο να επανέλθουμε στη βάπτιση των ανθρώπων σε ώριμη ηλικία Στο εύλογο αυτό ερώτημα μπορούμε να απαντήσουμε τα εξής: α) Ο νηπιοβαπτισμός είναι δείγμα αγάπης της Εκκλησίας προς τα παιδιά. Η Εκκλησία δεν θέλει να στερήσει από τα νήπια τη λυτρωτική χάρη του μυστηρίου του Βαπτίσματος. Δεν θέλει να τα αφήσει για πολύ καιρό έρμαια του διαβόλου. Δέχεται να τα βαπτίσει για να τα βάλει στην αγκαλιά του Θεού και για να μην τυχόν πεθάνουν αβάπτιστα και στερηθούν τη σωτηρία. Σ’ αυτό άλλωστε αποβλέπει και το βάπτισμα της ανάγκης (αεροβάπτισμα, βάπτισμα δια ραντισμού). Αυτό το κατ’ οικονομίαν βάπτισμα μπορεί να το κάνει και λαϊκός, άντρας ή γυναίκα, β) Τα νήπια που βαπτίζονται είναι παιδιά χριστιανών γονέων, μελών της Εκκλησίας. Οι χριστιανοί γονείς είναι αυτοί που τα φέρνουν με τη θέλησή τους στην Εκκλησία και της ζητούν να τα βαπτίσει. γ) Για όσους ισχυρίζονται ότι με τον νηπιοβαπτισμό παραβιάζεται η ελευθερία του ανθρώπου, επειδή το παιδάκι βαπτίζεται χωρίς να ερωτηθεί και να συμφωνήσει, απαντούμε ότι με την ίδια λογική δεν θα έπρεπε να φέρνουν οι γονείς στον κόσμο τα παιδιά χωρίς τη συγκατάθεσή τους, να μη τα στέλνουν στο σχολείο, να μην τους κάνουν εμβόλια κ.λ.π. Οι γονείς που φέρνουν ένα παιδί στον κόσμο έχουν ευθύνη και αυτοί αποφασίζουν για ό,τι αφορά το παιδί τους μέχρι που να ενηλικιωθεί (χωρίς να ζητούν προηγουμένως τη συγκατάθεσή του), αποβλέποντες στο συμφέρον του παιδιού τους. Άλλωστε όταν μεγαλώσει το παιδί και θέλει να βγει απ’ τη μάντρα της Εκκλησίας, έχει όλο το δικαίωμα και την ελευθερία να το πράξει.
Το όνομα
Σύμφωνα με την αρχαία τάξη της Εκκλησίας, το όνομα δίνεται στο παιδί την όγδοη μέρα από τη γέννησή του και γι’ αυτό υπάρχει στο Ευχολόγιο ειδική ακολουθία. Ο ελληνικός νόμος παρέχει το δικαίωμα στους γονείς να δηλώσουν στο Ληξιαρχείο το όνομα του παιδιού πριν από τη βάπτιση του. Στις μέρες μας όμως έχει συνδεθεί εθιμικά το βάπτισμα με την ονοματοδοσία.
Το όνομα που δίνεται στο παιδί πρέπει απαραίτητα να είναι χριστιανικό, για να έχει το παιδί πρότυπο στη ζωή του και προστάτη του αγίου τού οποίου φέρει το όνομα. Δυστυχώς στο θέμα αυτό δημιουργούνται προστριβές και αυθαιρεσίες. Κάποιοι επιμένουν να δώσουν αδόκιμα ονόματα, ή και τρία ονόματα, που συνήθως φέρουν οι παππούδες ή οι γιαγιάδες για να διαιωνισθούν. Μπροστά σ’ αυτούς τους μικροσυναισθηματισμούς και στις εμμονές η Εκκλησία βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση. Έτσι καταλήγουμε να φωνάζουμε το παιδί όχι με το όνομά του, αλλά μ’ ένα υποκοριστικό που προέρχεται από την κακοποιημένη σύντμηση του ενός ή τη σύνθεση των περισσοτέρων ονομάτων. Ας μη λησμονούμε ότι το όνομα του παιδιού είναι προορισμένο για την αιωνιότητα και αυτή η προοπτική του προσδίδει ιερότητα.
Προβαπτισματικές τελετές
Η ακολουθία της κατήχησης γίνεται στο νάρθηκα του ναού (εφ’ όσον υπάρχει). Ο μέλλων να βαπτισθεί είναι στραμμένος προς την Ανατολή, πράγμα που σημαίνει ότι φεύγει πλέον από το σκοτάδι, που είναι η Δύση, και στρέφεται στο βασίλειο του φωτός, που είναι η Ανατολή, για να δει τον νοητό Ήλιο της δικαιοσύνης. Παλαιότερα ο κατηχούμενος στεκόταν έχοντας κάτω τα χέρια, και αυτό σήμαινε την υποταγή στο Χριστό.
Ο ιερέας εμφυσά στο πρόσωπο του κατηχούμενου. Είναι μια πολύ σπουδαία πράξη. Έχει τη ρίζα της στο βιβλίο της Γενέσεως: «Έπλασεν ο Θεός τον άνθρωπον χούν λαβών από της γης καιενεφύσησεν ειςτο πρόσωπον αυτού πνοήν ζωής και εγένετο ο άνθρωπος εις ψυχήν ζώσαν». Το Βάπτισμα είναι το μυστήριο της καινής κτίσεως. Ο άνθρωπος δέχεται εκ νέου τη ζωή. Όπως τότε το εμφύσημα ήταν το σημείο της ζωής, έτσι και τώρα είναι το σημείο της νέας ζωής. Ο αβάπτιστος άνθρωπος είναι νεκρός. Με το βάπτισμα ζωοποιείται, ανακαινίζεται. Εμφυσάτε δε τρεις φορές, όπως λέει και ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης, «διά την θείαν ενέργειαν της ζωοποιού Τριάδος. Δι’ αυτής γάρ επλάσθη καιαναπλάττεται».
Στην πρώτη ευχή ο ιερέας επιθέτει το χέρι του πάνω στο κεφάλι του κατηχούμενου. Η κίνηση αυτή σημαίνει τη μετάδοση της χάρης, του αγιασμού και των ευλογιών στον κατηχούμενο. Ο Σμέμαν κάνει μια σπουδαία παρατήρηση: «Η πρώτη πράξη της ακολουθίας τον Βαπτίσματος είναι μια πράξη προστασίας: το χέρι του επισκόπου -το χέρι του ίδιου του Χριστού- προστατεύει, σκεπάζει, «διαφυλάσσει υπό την σκεπήν των πτερύγων». Γιατί τώρα πρόκειται να αρχίσει ένας θανάσιμος αγώνας και αυτή η ευχή μας κάνει λόγο για τη μεγάλη σοβαρότητα».
Οι τρεις εξορκισμοί – αφοριστικές ευχές
Οι εξορκισμοί ή αφορκισμοί που διαβάζονται σήμερα, διαβάζονταν στην αρχή, από την επόμενη της ονοματογραφίας, πολλές φορές, σε ορισμένη ώρα που προσέρχονταν οι κατηχούμενοι κατά ομάδες.
Τους εξορκισμούς τους έκαναν κληρικοί και τους πρώτους αιώνες οι εξορκισμοί ήταν πολλοί και μεγάλοι σε μήκος. Ίσως το περιεχόμενο των αφορκισμών να εκπλήσσουν τον σημερινό ορθολογιστή άνθρωπο, που δέχεται μεν την παρουσία κάποιου θεωρητικού κακού, αλλά αμφισβητεί την ύπαρξη και την καταστροφική δύναμη του σατανά. Εμάς όμως οι ευχές αυτές δεν πρέπει να μας εκπλήσσουν. Για τις ευχές αυτές έχουμε να παρατηρήσουμε το εξής:
Εδώ εμφανίζεται ο διάβολος να έχει εξουσία και να κατέχει τον οδηγούμενο στο βάπτισμα, και ο ιερέας επίτιμα τον διάβολο με φράσεις που προκαλούν φρίκη και τρόμο να φύγει απ’ αυτόν.
α) Οι αφορκισμοί αυτοί μπήκαν σε χρήση την εποχή που οι κατηχούμενοι δεν ήταν τα σημερινά νήπια των χριστιανών, αλλά ειδωλολάτρες που θυσίαζαν στα είδωλα (Είναι χαρακτηριστική η φράση: «Αποτάσση τω σατανα και πάσι τοίς έργοις αυτού και πάση τη λατρείααυτού, και πάσι τοις αγγέλοις αυτού, και πάση τη πομπή αυτού;»)
β) Γενικά όμως, ο άνθρωπος πριν πιστέψει στον Χριστό η καρδιά του είναι «οίκος δαιμόνων», επειδή κάνει τααντίθετα μετο θέλημα του Θεού. Μετις ευχές αυτέςοι δαίμονες φυγαδεύονταικαιμετο βάπτισμα γίνεται ο άνθρωπος οίκος Θεού.
γ) Οι εξορκισμοί έχουν την αρχή τους στα θαύματα της απελευθερώσεως των δαιμονιζόμενων από την τυραννία του διαβόλου. Σ’ αυτήν την τυραννία ζούσε το ανθρώπινο γένος προ της ενανθρωπήσεως του Χριστού, ο οποίος «εις τούτο εφανερώθη, ίνα λύση τα έργα του διαβόλου». Όπως ο Κύριος επιτιμούσε τα δαιμόνια «εγώ σοι επιτάσσω, έξελθε εξ αυτού και μηκέτι εισέλθης εις αυτόν», έτσι και η Εκκλησία, εν ονόματι του Χριστού, ελευθερώνει τον φωτιζόμενο από την τυραννία του διαβόλου: «Αυτός γαρ (ο Χριστός) και νυν επιτάσσει σοι δι’ ημών: φοβήθητι, έξελθε και υπαναχώρησον από του πλάσματος τούτου».
Η απόταξη και η σύνταξη
Είναι μια πολύ σημαντική στιγμή. Ο υποψήφιος, ή ο ανάδοχος εκ μέρους του, θα πρέπει να αρνηθούν τον διάβολο και να συνταχθούν με τον Χριστό. Εδώ καταχωρίζουμε το τμήμα εκείνο που θα πρέπει και ο υποψήφιος, αν είναι ενήλικος και ο ανάδοχος να μελετήσουν προσεκτικά, ώστε να απαντούν με ακρίβεια και ενσυνείδητα, σε ό,τι ερωτά ο ιερέας. Αυτονόητο είναι βέβαια και ότι θα γνωρίζουν το Σύμβολο της Πίστεως και θα το απαγγείλουν την κατάλληλη στιγμή. Είναι θλιβερό το φαινόμενο, οι περισσότεροι ανάδοχοι να μη γνωρίζουν και να μην καταλαβαίνουν τι απαντούν. Τί σημαίνει π.χ. η λέξη «αποτάσσομαι», «απεταξάμην», «συντάσ-σομαι», «συνεταξάμην» ή να μην μπορούν ούτε να διαβάσουν το Σύμβολο της Πίστεως. Είναι δυνατόν ένας άνθρωπος που δεν γνωρίζει το «Πιστεύω» να συγκεντρώνει την εμπιστοσύνη της Εκκλησίας και να γίνει δεκτός ως εγγυητής;
Ο υποψήφιος και ο ανάδοχος στρέφονται προς τη Δύση, επειδή η Δύση είναι η χώρα του ορατού σκότους, ο δε διάβολος είναι ο ίδιος το σκοτάδι και στο σκοτάδι έχει το βασίλειό του. Γι’ αυτό λέει ο άγιος Κύριλλος στους φωτιζόμενους: «Γυρίζοντας συμβολικά προς τη Δύση, αποτάσσεσθε αυτόν τον σκοτεινό και ζοφερό άρχοντα».
Ο υποψήφιος, ή ο ανάδοχος εκ μέρους του, ερωτάται τρεις φορές αν απαρνείται τον Σατανά, αν ξεκόβει κάθε σχέση με τον διάβολο (αυτό σημαίνει το αποτάσση – αποτάσσομαι).
Ο ιερέας: «Αποτάσση τω Σατανά; και πάσι τοίς έργοις αυτού; και πάση τη λατρεία αυτού; και πάσι τοις αγγέλοις αυτού; και πάση τη πομπή αυτού;»
Ο ανάδοχος: «Αποτάσσομαι».
Ο ιερέας ρωτάει πάλι τρεις φορές αν αρνήθηκε ήδη τον Σατανά και απαντά τρεις φορές ότι πράγματι τον έχει ήδη απαρνηθεί.
Ο ιερέας: «Απετάξω τω Σατανά;»
Ο ανάδοχος: «Απεταξάμην».
Ο ιερέας: «Και εμφύσησον και έμπτυσον αυτώ».
Για να δείξει ο βαπτιζόμενος την πλήρη αποστροφή του στο διάβολο, ο ιερέας τον καλεί να κάνει μια πολύ παραστατική πράξη: Να τον φτύσει! Ο Α. Σμέμαν εδώ σχολιάζει πολύ ωραία: «Ένας πόλεμος αναγγέλλεται. Μια μάχη αρχίζει και η πραγματική έκβασή της είναι η αιώνια ζωή ή αιώνια καταδίκη. Αυτός είναι όλος ο χριστιανισμός. Αυτό σημαίνει τελικά η εκλογή μας». Ο ανάδοχος λοιπόν φυσάει και φτύνει τρεις φορές.
Με την ακολουθία της αποτάξεως τελειώνει η ζωή που ζήσαμε μακριά από τον Χριστό και κάνουμε πλέον μια νέα συνθήκη με τον Κύριο. Τα λόγια της Αποτάξεως είναι λίγα, αλλά είναι μεγάλη η δύναμή της, λέει ο ιερός Χρυσόστομος.
Ο κατηχούμενος στρέφεται στην Ανατολή, το βασίλειο του φωτός, και υψώνει τα χέρια του. Έχει τα χέρια υψωμένα για να απωθεί τον διάβολο, αλλά και για να υπενθυμίζει την ταπεινή στάση του αιχμαλώτου που ρίχνει τα όπλα του και απογυμνώνεται από κάθε δύναμη της προηγουμένης του καταστάσεως.
Η σύνταξη με τον Χριστό είναι το ίδιο παλαιά όπως και η απόταξη, όπως μαρτυρούν τα κείμενα. Σύνταξη σημαίνει προσκόλληση, προσήλωση, που είναι εντελώς αντίθετη του απόσταση – απόταξη (= διακόπτω σχέση).
Ο ιερέας: «Συντάσση τω Χριστώ»;
Και απαντά ο ανάδοχος: «Συντάσσομαι».
Ερωτά πάλι τρεις φορές ο ιερέας: «Συνετάξω τω Χριστώ;»
Και λέγει ο ιερέας: «Και πιστεύεις αυτώ;»
Και απαντά ο ανάδοχος: «Πιστεύω αυτώ ως βασιλεί και Θεώ».
Μετά τη σύνταξη ακολουθεί η ομολογία, κι αυτό αρχαιότατη παράδοση. Ο βαπτιζόμενος πρέπει να δώσει περισσότερες εγγυήσεις, ότι η πίστη του είναι συγκεκριμένη και περιλαμβάνει όλα τα δόγματα της ορθόδοξης Εκκλησίας, όπως διατυπώθηκαν από τις Οικουμενικές Συνόδους.
Ο υποψήφιος ή ο ανάδοχος απαγγέλλουν το Σύμβολο της Πίστεως.
«Πιστεύω εις έναν Θεόν, πατέρα παντοκράτορα, ποιητήν ουρανού και γης, ορατών τε πάντων και αοράτων. Και εις ένα Κύριον Ιησούν Χριστόν, τον Υιόν του Θεού τον μονογενή, τον εκ του πατρός γεννηθέντα προ πάντων των αιώνων. Φως εκ φωτός, Θεόν αληθινόν εκ Θεού αληθινού, γεννηθέντα, ου ποιηθέντα, ομοούσιον τω πατρί, δι’ ου τα πάντα εγένετο. Τον δι’ ήμάς τους ανθρώπονς και διά την ημετέραν σωτηρίαν κατελθόντα εκ των ουρανών και σαρκωθέντα εκ Πνεύματος Αγίου και Μαρίας της παρθένου και ενανθρωπήσαντα. Σταυρωθέντα τε υπέρ ημών επί Ποντίου Πιλάτου και παθόντα και ταφέντα. Και αναστάντα τη τρίτη ημέρα κατά τας γραφάς. Και ανελθόντα εις τους ουρανούς και καθεζόμενον εκ δεξιών του Πατρός. Και πάλιν ερχόμενον μετά δόξης κρίναι ζώντας και νεκρούς, ου της βασιλείας ούκ έσται τέλος. Και εις το Πνεύμα το Άγιον, το κύριον και ζωοποιόν, το εκ του Πατρός εκπορευόμενον, το συν Πατρί και Υιώ συμπροσκυνούμενον και συνδοξαζόμενον, το λαλήσαν διά των προφητών. Εις μίαν, αγίαν, καθολικήν και αποστολικήν εκκλησίαν. Ομολογώ εν βάπτισμα εις άφεσιν αμαρτιών. Προσδοκώ ανάστασιν νεκρών. Και ζωήν του μέλλοντος αιώνος. Αμήν.»
Ich glaube an den einen Gott, den allmächtigen Vater, Schöpfer des Himmels und der Erde, aller sichtbaren und unsichtbaren Dinge. Und an den einen Herrn Jesus Christus, Gottes einziggeborenen Sohn, der aus dem Vater geboren vor aller Zeit. Licht vom Licht, wahrer Gott vom wahren Gott, gezeugt, nicht geschaffen, eines Wesens mit dem Vater, durch Ihn ist alles geschaffen. Für uns Menschen und um unseres Heiles willen ist Er vom Himmel herabgestiegen. Er hat Fleisch angenommen vom Heiligen Geist aus Maria der Jungfrau und ist Mensch geworden. Gekreuzigt wurde Er sogar für uns; unter Pontius Pilatus hat Er gelitten und ist begraben worden; und ist auferstanden am dritten
Tage, gemäß der Schrift. Er ist aufgefahren in den Himmel und sitzt zur Rechten des Vaters. Er wird wiederkommen in Herrlichkeit, Gericht zu halten über Lebende und Tote; und Seines Reiches wird kein Ende sein. Und an den Heiligen Geist, den Herrn und Lebenspender, der vom Vater ausgeht, Er wird mit dem Vater und dem Sohne zugleich angebetet und verherrlicht; Er hat gesprochen durch die Propheten. Und an die eine, heilige, katholische und apostolische Kirche. Ich bekenne die eine Taufe zur Vergebung der Sünden. Ich erwarte die Auferstehung der Toten und das Leben der zukünftigen Welt.
Ο ιερέας και πάλι ερωτά τρεις φορές: «Συνετάξω τω Χριστώ;»
Και ο ανάδοχος απαντά: «Συνεταξάμην».
Ο ιερέας: «Και προσκύνησον αυτώ».
Ο ανάδοχος: «Προσκυνώ Πατέρα, Υιόν και Άγιον Πνεύμα, Τριάδα ομοούσιον και αχώριστον».
Η προσκύνηση είναι και αυτή αρχαιότατη παράδοση, σύμβολο αγάπης, σεβασμού, υπακοής. Ο Χρυσόστομος σχολιάζει: «Για να μη νομίσει κανείς ότι η ομολογία της πίστεώς του ήταν μόνο λόγια, πρόσθεσε και την προσκύνηση».
Η τελευταία ευχή συνοψίζει με λίγες λέξεις τις δωρεές που δέχεται ο φωτιζόμενος. Ο ιερέας εύχεται στον Κύριο και τον παρακαλεί να απογυμνώσει τον προσερχόμενο από τον παλαιό άνθρωπο και να τον ανακαινίσει. Να δώσει τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, ώστε στο εξής να μην είναι τέκνο της σαρκικής γεννήσεως, αλλά τέκνο της Βασιλείας του Θεού.
ΤΟ ΙΕΡΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ
Του Βαπτίσματος
Ας προχωρήσουμε, λοιπόν, στην καθαυτό τέλεση του μυστηρίου.
Το ευχολόγιο μας λέει ότι ο ιερέας φοράει λευκή στολή. Ανάβονται κεριά, που σημαίνουν το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος και ότι ο βαπτιζόμενος έρχεται από το σκοτάδι στο φως και γίνεται υιός φωτός (Συμεών Θεσσαλονίκης), θυμιάζει γύρω από την κολυμβήθρα, που σημαίνει, όπως λέει πάλι ο άγιος Συμεών, την ευωδία και αγιοσύνη του Πνεύματος, το οποίο αποπλύνει κάθε δυσωδία αμαρτημάτων, διότι το Πνεύμα είναι άγιο.
Το μυστήριο του Ιερού Βαπτίσματος αρχίζει με το «Ευλογημένη η βασιλεία…», όπως και η θεία Λειτουργία, γιατί το Βάπτισμα παλαιότερα ήταν ενωμένο με τη θεία Λειτουργία, όπως και άλλα μυστήρια. Το «Ευλογημένη η βασιλεία…» σημαίνει δύο πράγματα: Ότι ο χώρος που τελείται το μυστήριο, αλλά και ο τόπος που καλείται να εισέλθει ο βαπτιζόμενος είναι η «Ευλογημένη βασιλεία του Πατρός…». Ο Χρυσόστομος λέει ότι κατά τη βάπτιση του Χριστού ανοίχτηκαν οι ουρανοί, «ίνα μάθης, ότι και σου βαπτιζομένου τούτο γίνεται, προς την άνω πατρίδα του Θεού καλούντός σε και πείθοντος μηδέν κοινόν έχειν προς την γην». Το άγιο Βάπτισμα, λοιπόν, είναι η είσοδος στη Βασιλεία του Θεού.
Ο ιερέας επικαλείται την αγιαστική ενέργεια της Αγίας Τριάδος για να αγιαστεί το νερό. Όπως στον Ιορδάνη με τη βάπτιση του Χριστού αγιάστηκε η φύση των υδάτων και ο άνθρωπος ελευθερώθηκε από την τυραννία του Διαβόλου, έτσι κι εδώ. Το νερό της κολυμβήθρας είναι ο Ιορδάνης της χάριτος που αναγεννά και αναπλάθει τον άνθρωπο. Ο βαπτιζόμενος γίνεται υιός Θεού, υιός φωτός, κληρονόμος των αιωνίων αγαθών.
Ακολουθεί η ωραιότατη ευχή του αγιασμού του νερού. Με την ευχή αυτή υμνούμε τα θαυμάσια του Θεού, και τον ευχαριστούμε για τις δωρεές του. Στο μέσον περίπου ο ιερέας παρακαλεί τρεις φορές τον Κύριο να αγιάσει το νερό διά της επιφοιτήσεως του Αγίου Πνεύματος και με το σύμβολο της νίκης, τον σταυρό, για να συντριβούν οι ενάντιες δυνάμεις.
Η ευχή του επορκιστικού ελαίου
Ο ιερέας φυσά το δοχείο του λαδιού, το ευλογεί τρεις φορές και διαβάζει τη σχετική ευχή. Η χρίση με το επορκιστόν έλαιον είναι πολύ παλιά παράδοση και επισφραγίζει τους εξορκισμούς που γίνονται στους κατηχουμένους. Αφού ρίξει σταυροειδώς λάδι στην κολυμβήθρα, καλεί τον ανάδοχο να ενώσει τα χέρια του κάνοντας με τις δύο χούφτες του χώρο για να κρατήσει το αγιασμένο λάδι. Τότε φέρνουν το παιδί γυμνό. Ο ιερέας το χρίει και ο ανάδοχος το αλείφει ολόκληρο με το λάδι. Για την πράξη αυτή ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος δίνει μια ωραιότατη ερμηνεία. Παλαιότερα οι αθλητές, πριν παλέψουν, αλείφονταν με λάδι για να γλιστρούν από τα χέρια του αντιπάλου. Αλείφοντας επομένως η Εκκλησία με λάδι αυτόν που πρόκειται να βαπτιστεί τον προετοιμάζει για την πάλη κατά του διαβόλου.
Μετά τη χρίση, ο ιερέας βυθίζει τον βαπτιζόμενο ολόκληρο στην κολυμβήθρα τρεις φορές λέγοντας τη φράση «Βαπτίζεται… εις το όνομα…». Αυτές οι καταδύσεις είναι σπουδαιότατες. Το βάπτισμα είναι μια συμμετοχή στο πάθος και στην ανάσταση του Χριστού. Την ώρα που ο βαπτιζόμενος βυθίζεται στο νερό, παριστάνει τον ίδιο το Χριστό που μπήκε στον τάφο για τρεις μέρες και τρεις νύχτες. Όπως λέει ο απόστολος Παύλος, όσοι βαπτισθήκαμε, συνταυτίσαμε την ύπαρξή μας με τον Χριστό και γίναμε με το βάπτισμά μας μέτοχοι του σταυρικού του θανάτου.
Τώρα πλέον ο κάθε βαπτιζόμενος παίρνει επάνω του τα χαρακτηριστικά της ζωής του Χριστού, μετέχει στη συγγένεια μαζί Του, αποκτά δικαιώματα κληρονομιάς, αναγεννάτε μυστικά, προορίζεται για την αθανασία. Να γιατί από την αρχή η Εκκλησία μας έδωσε μεγάλη προσοχή στη Βάπτιση των μελών της.
Στο σημείο αυτό θα αναφερθούμε σ’ ένα έθιμο που για πολλούς παραμένει απορία. Σε μερικά μέρη δεν βαπτίζουν στο ίδιο αγιασμένο νερό βρέφη διαφορετικού φύλου, γιατί δήθεν αποκτούν πνευματική συγγένεια που αποτελεί εμπόδιο στο γάμο τους. Το έθιμο αυτό δεν έχει κανένα έρεισμα και καμιά βάση. Ας μην ξεχνάμε ότι στην αρχαία Εκκλησία, όπως και σήμερα στις χώρες της ιεραποστολής, βαπτίζονται στο ίδιο νερό άνδρες και γυναίκες αδιακρίτως φύλου. Το Βάπτισμα είναι «εν», ένα ενιαίο μυστήριο, κοινό σε όλες τις εποχές και κοινό σε όλους τους ανθρώπους.
Το Χρίσμα
Το μυστήριο του Χρίσματος είναι ένα ιδιαίτερο μυστήριο, αλλά συνδέεται με το Βάπτισμα, γιατί γίνεται αμέσως μετά απ’ αυτό. Από τις ονομασίες που του έδωσαν οι άγιοι Πατέρες μπορούμε να καταλάβουμε το νόημά του. Το ονόμαζαν «σφραγίδα», «βεβαίωση», «τελείωση». Είναι σφραγίδα του Θεού σ’ αυτούς που ανήκουν πιά σ’ Αυτόν με το βάπτισμα. Όπως οι παλαιοι κύριοι χάραζαν το όνομά τους με καυτό σίδερο στα πρόσωπα και στα χέρια των δούλων τους, για να δηλώσουν την κατοχή τους σ’ αυτούς, έτσι και ο Υπέρτατος Κύριος κατασφραγίζει τους δικούς του με το χρίσμα. Έτσι το χρίσμα είναι βεβαίωση της ομολογίας μας ότι θα ανήκουμε πια στην παράταξη του Χριστού. (Ας θυμηθούμε το «συντάσση τω Χριστώ»).
Με άλλα λόγια είναι βεβαίωση των συνθηκών, των όρων της συμφωνίας μας που κάναμε με το βάπτισμα.
Όπως το Βάπτισμα, έτσι και το χρίσμα είναι απαραίτητο μυστήριο. «Αυτός που βαπτίστηκε στο νερό δεν έχει τέλεια χάρη, αν δεν δέχτηκε και το Πνεύμα», λέει ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων.
Αν το Βάπτισμα έχει σχέση με το θάνατο και την ανάσταση, το χρίσμα είναι η προσωπική Πεντηκοστή του ανθρώπου, η είσοδός του στην καινούργια ζωή του πνεύματος. Ο ιερέας χρίοντας τον βαπτιζόμενο σταυροειδώς σ’ όλα τα μέλη του, λέει τη φράση «σφραγίς δωρεάς Πνεύματος Αγίου». Αυτές οι χρίσεις και οι επαναλήψεις της φράσης «σφραγίς δωρεάς…» συμβολίζουν τις πύρινες γλώσσες της Πεντηκοστής. Μεταδίδει τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος που μετέδωσαν οι πύρινες γλώσσες στους αποστόλους.
Και κάτι ακόμη. Το μυστήριο γίνεται αμέσως μετά το βάπτισμα, όπως αμέσως μετά την ανάδυση του Ιησού στον Ιορδάνη, κατέβηκε «το Πνεύμα το Άγιον ωσεί περιστερά επ’ Αυτόν». Γι’ αυτό και το χρίσμα χαρακτηρίζεται και σαν θεοφάνεια της ζωής του κάθε πιστού.
Η ένδυση
Έπειτα από το χρίσμα ακολουθεί η ένδυση με λευκά ιμάτια, που συμβολίζουν την πνευματική καθαρότητα και τη δικαιοσύνη, όπως λευκό ωσεί χιών ήταν και το ένδυμα του Χριστού στη Μεταμόρφωση. Παλιότερα υπήρχε
Εδώ θα θυμίσουμε κάτι. Ότι η στολή πρέπει να είναι λευκή. Σήμερα με την εμπορευματοποίηση του Βαπτίσματος, το τόσο ουσιαστικό αυτό έθιμο πάει να ξεχαστεί. Αντί να ακολουθούμε την Εκκλησία, ακολουθούμε τους εμπόρους της αγοράς, που και αυτοί με τη σειρά τους ακολουθούν τη μόδα ή μάλλον τις επιθυμίες κενόδοξων γονέων ή αναδόχων.
Την ώρα που ντύνεται το παιδί διαβάζονται οι ευχές. Ακολουθεί το πέρασμα του σταυρού στο λαιμό του παιδιού. Ο σταυρός θα το συνοδεύει σε όλη του τη ζωή. Έπειτα ψάλλεται το «Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύσασθε, Αλληλούια». Ο ανάδοχος κρατάει το παιδί και μια αναμμένη λαμπάδα, σύμβολο του φωτισμού του Χριστού. Στη συνέχεια, όπως γράφει ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης, «κάμνοντας χορό σαν να χορεύει μαζί με τους αγγέλους και να ευφραίνεται μαζί τους περιστρέφεται γύρω από την κολυμβήθρα τρεις φορές, χαίροντας γι’ αυτή την πνευματική μητέρα, και γι’ αυτό που γεννήθηκε από αυτήν διά του Πνεύματος, και ψάλλει μαζί με τους ψάλτες και αυτός «Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε»».
Αναγνώσματα – ευχές απολούσεως – τριχοκουρίας
Στη συνέχεια διαβάζονται ο Απόστολος, το Ευαγγέλιο και η απόλουση. Ο ιερέας παίρνει ένα καινούργιο σπόγγο με νερό και σφογγίζει το σώμα του νεοφώτιστου στα σημεία που τον έχρισε με το άγιο Μύρο. Το βαθύτερο νόημα της απολούσεως είναι ότι πρέπει ο πιστός να ευλαβείται και την ύλη η οποία γίνεται μέσον αγιασμού του.
Έπειτα γίνεται η τριχοκουρία. Ο ιερέας κόβει σταυροειδώς τα μαλλιά του παιδιού, σε ένδειξη αφιερώσεώς του στον Θεό.
Ακολουθεί η απόλυση. Η μητέρα, κάνοντας τρεις μετάνοιες στον ανάδοχο και αναγνωρίζοντας την υψηλή και ιερή αποστολή του, φιλώντας μάλιστα και το χέρι του, παίρνει στην αγκαλιά της το νεοφώτιστο.
Ο Αναβαπτισμός
Το βάπτισμα, όταν έχει τελεστεί κανονικά (δηλαδή από λειτουργό που έχει κανονική ιερωσύνη και σύμφωνα με τους θεμελιώδεις λειτουργικούς τύπους) δεν επαναλαμβάνεται. Έστω κι αν ο άνθρωπος απομακρύνθηκε από το Θεό. Έστω κι αν υπέπεσε σε βαρύτατα αμαρτήματα. Έτσι, ο αναβαπτισμός απαγορεύεται αυστηρά. Η βαπτισματική χάρη που λαμβάνει ο πιστός παραμένει ανεξάλειπτη, γιατί τα δώρα που δίνει ο Θεός στον άνθρωπο δεν τα παίρνει ποτέ πίσω. Όμως, όσο ο άνθρωπος παραμένει μακριά από το Θεό, αποκομμένος από την ευλογημένη ζωή της Εκκλησίας, η χάρη του μυστηρίου μένει ανενεργός.
Πού θα γίνει η Βάπτιση;
Ως ορθόδοξοι χριστιανοί, έχουμε μεν την οικογένειά μας, αλλά ανήκουμε και στην ευρύτερη οικογένεια, την Εκκλησία του Χριστού. Το βάπτισμα δεν είναι ατομική υπόθεση, αλλά γεγονός της Εκκλησίας. Δεν αφορά μόνο τους συγγενείς κατά σάρκα του βαπτιζομένου, αλλά όλη την Εκκλησία του Χριστού. Αφορά σε πρώτη βαθμίδα την ενορία, στα μέλη της οποίας θα ενταχθεί ο βαπτιζόμενος, αλλά και όλη την Εκκλησία του Χριστού.
Στα αρχαία χρόνια η βάπτιση ετελείτο στη διάρκεια της θείας Λειτουργίας και συμμετείχε όλο το εκκλησίασμα. Ήταν η επίσημη εισδοχή ενός νέου μέλους στην Εκκλησία.
Σήμερα η βάπτιση περιορίστηκε να είναι ένα οικογενειακό γεγονός, που αφορά μόνο τους συγγενείς και φίλους. Σήμερα έρχονται στην Εκκλησία, την ορισμένη μέρα και ώρα, γονείς, ανάδοχος και προσκεκλημένοι. Μπαίνουν στο ναό χωρίς καν να κάνουν το σταυρό τους και συνομιλούν, γελούν, αστειεύονται ακόμη και κατά τη διάρκεια του μυστηρίου.
Ελάχιστοι συμμετέχουν, οι περισσότεροι συζητούν. Έτσι η όλη διαδικασία παίρνει τη μορφή μιας ιερής μεν για την Εκκλησία τελετής, χωρίς όμως επίγνωση για τους παρόντες χριστιανούς.
Υπάρχει λοιπόν άμεση ανάγκη διόρθωσης. Γι’ αυτό, όταν θέλουμε να βαπτίσουμε το παιδί μας
1) Απευθυνόμαστε στον ιερέα της ενορίας μας για συνεννόηση. Αν αυτός που θα βαπτιστεί είναι ενήλικος, θα πρέπει να του γίνει κατήχηση (η διάρκεια της κατηχήσεως διαρκεί από 6 μήνες έως και έτος ή έτη).
2) Το βάπτισμα γίνεται ΜΟΝΟΝ στον ενοριακό ναό. Όχι σε παρεκκλήσια ή ιδιωτικά παρεκκλήσια «κτημάτων».
Όπως είπαμε, η βάπτιση είναι υπόθεση όλης της Εκκλησίας και όχι οικογενειακή φιέστα. Μην παρασύρεστε από κενόδοξες σκέψεις και αλλάξετε την ενορία σας. Θα είναι μεγάλη χαρά για το παιδί σας, καθώς θα μεγαλώνει και θα κινείται στους χώρους του ναού, να γνωρίζει ότι εκεί βαπτίσθηκε· εκεί αναγεννήθηκε πνευματικά. Θα συνδεθεί με τον ιερό χώρο και συναισθηματικά, όπως άλλωστε όλοι συνδεόμαστε με τον τόπο που γεννηθήκαμε.
Στην ενορία σας τηρείται Μητρώο Βαπτίσεων (ο επονομαζόμενος Κώδικας Βαπτίσεως) απ’ όπου θα εξυπηρετηθείτε όταν παραστεί ανάγκη.
Πότε θα γίνει η Βάπτιση;
Το Βάπτισμα στην πρώτη Εκκλησία γινόταν την Κυριακή στη διάρκεια της θείας Λειτουργίας. Έτσι, συμμετείχε όλο το εκκλησίασμα και όχι μόνο κάποιοι συγγενείς και φίλοι. Αργότερα -με την αλλαγή συνθηκών ζωής- το Βάπτισμα αποσπάστηκε από τη θεία Λειτουργία και γίνεται ξεχωριστά και άλλες ημέρες και περιορίστηκε σε οικογενειακό γεγονός. Ωστόσο, η πλέον κατάλληλη ημέρα για ένα μυστήριο χαράς, όπως είναι το Βάπτισμα, παραμένει η Κυριακή.
Μην αναβάλλετε τη βάπτιση του παιδιού σας.
Φροντίστε να είναι μικρό, λίγων μηνών, για να μη στερείται τη χάρη του μυστηρίου. Για να μη φοβηθεί την ώρα του βαπτίσματος, αλλά να συνεργαστεί με τον λειτουργό.
Θα πάτε στο Ναό της ενορίας σας και θα καθορίσετε την ημέρα και την ώρα του μυστηρίου, προσκομίζοντας και το σχετικό αντίγραφο της Ληξιαρχικής Πράξης Γεννήσεως του παιδιού.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την τέλεση του Μυστηρίου είναι η συμφωνία και η παρουσία των δύο γονέων του παιδιού.
Η Βάπτιση δεν είναι γιορτούλα. Είναι Μυστήριο μεγάλο!
Η προετοιμασία
Συνήθως οι φροντίδες που απορροφούν όλο το ενδιαφέρον αφορούν τις προετοιμασίες για πολύ δευτερεύοντα ζητήματα και μας διαφεύγει η προετοιμασία για το ίδιο το Μυστήριο. Προετοιμαστείτε για το μεγάλο γεγονός. Εμβαθύνετε στο νόημα του Μυστηρίου μέσα από την ανάγνωση ενός από τα τόσα αξιόλογα βιβλία που υπάρχουν. Προσευχηθείτε θερμά για τον κορυφαίο αυτό σταθμό της ζωής του παιδιού σας. Επιδιώξτε να εξομολογηθείτε στον πνευματικό σας και ετοιμαστείτε να κοινωνήσετε στη θεία Λειτουργία εκείνης της ημέρας. Η πρώτη Εκκλησία όριζε ως ημέρα νηστείας την παραμονή του Βαπτίσματος.
Η Θεία Κοινωνία
Πολλοί χριστιανοί ζητούν μετά τη βάπτιση να κοινωνήσουν το νήπιο. Έτσι όμως όπως γίνεται σήμερα το βάπτισμα, εκτός θείας Λειτουργίας, αυτό δεν είναι δυνατό να γίνει. Πολλοί γονείς συνηθίζουν να το κοινωνούν τις επόμενες τρεις ή επτά Κυριακές και νομίζουν ότι αρκεί αυτό. Οι ίδιοι οι γονείς και ο ανάδοχος δεν κοινωνούν, ή ακόμη χειρότερα, οι ίδιοι έχουν να κοινωνήσουν από όταν ήταν συνομήλικοι με το βρέφος! Όμως η μετοχή όλων στη θεία Κοινωνία είναι έκφραση του γεγονότος ότι είμαστε χριστιανοί και ανήκουμε στη συγκεκριμένη κοινότητα-ενορία. Δεν είναι καλή και ευσεβής συνήθεια για τα μωρά. Είναι φανέρωση της συνειδητής ή όχι σχέσης μας με την Εκκλησία.
Και κάτι ακόμη. Το Βάπτισμα δεν είναι ληξιαρχικό συμπλήρωμα στα στοιχεία της οικογενειακής μας κατάστασης αλλά απόφαση ζωής κατά τον τρόπο που υποδεικνύει ο Χριστός. Δηλαδή αυτός που βαπτίζεται αποφασίζει να ζήσει τηρώντας το θέλημα του Χριστού και τις εντολές Του, αφού Τον εμπιστεύεται-πιστεύει (τον Χριστό) και τον έχει Κύριο της ζωής του και Ζωή του. Χωρίς αυτά, το Βάπτισμα μένει νεκρός τύπος που δεν τον αφήνουμε να ζωογονήσει την καρδιά μας και να την κάνει η χάρη του Θεού πηγή χαράς και ειρήνης και για μας τους ίδιους και για τους δικούς μας.
Τα Βαπτιστικά
Ειδικά καταστήματα πωλούν τα βαπτιστικά και οι γονείς με τον ανάδοχο τα διαλέγουν. Ωστόσο συμβαίνουν κι εδώ πράγματα απαράδεκτα, έξω από το ήθος της Εκκλησίας, που μάλιστα προσεγγίζουν πολλές φορές την ειδωλολατρία.
Οι προσκλήσεις. Όταν προσκαλούμε σε ένα μυστήριο της Εκκλησίας όπως είναι το Βάπτισμα, ανάλογο πρέπει να είναι και το προσκλητήριό μας. Η μορφή του. Το περιεχόμενό του. Δυστυχώς πολλά προσκλητήρια δείχνουν ματαιοδοξία στη μορφή τους και ασυγχώρητη ελαφρότητα στο περιεχόμενό τους. Οφείλουμε να προσέξουμε. Το προσκλητήριο θα πρέπει να δείχνει τη χριστιανική μας αντίληψη για το Βάπτισμα, στο οποίο προσκαλούμε συγγενείς και φίλους.
Τα δώρα. Υπάρχει η συνήθεια να προσφέρουμε κάτι (μπομπονιέρες) ως αναμνηστικό στους καλεσμένους μας. Κι εδώ ενεργούμε ως χριστιανοί. Και επιλέγουμε αναμνηστικά που έχουν κάποια σχέση με το μυστήριο. Καινοφανείς και απαράδεκτες είναι οι επιλογές ορισμένων γονέων -θύματα κι αυτοί της εμπορευματοποίησης των πάντων- που προσφέρουν αναμνηστικά, τα οποία δεν έχουν καμιά σχέση με την Εκκλησία.
Τα ρούχα του νεοφώτιστου. Σύμφωνα με τον συμβολισμό της Εκκλησίας είναι λευκά. Το λευκό χρώμα, όπως σημειώσαμε, συμβολίζει την καθαρότητα, το Άγιο Πνεύμα που έλαβε ο νεοφώτιστος. Σεβαστείτε αυτόν τον ιερό συμβολισμό και μην παρασύρεστε από ενδυματολογικές επιλογές που είναι άσχετες με το νόημα του μυστηρίου και τη σεβάσμια παράδοση της Εκκλησίας μας.
Τα μαρτυρικά. Είναι ο Σταυρός ή η εικόνα της Παναγίας. Τίποτε άλλο. Δυστυχώς έχει παρατηρηθεί να καρφιτσώνονται στα πέτα των προσκεκλημένων διάφορα αντικείμενα από στρουμφάκια μέχρι κόκκαλα, δόντια, μάτια ή άλλα χαϊμαλιά, που δεν έχουν καμιά σχέση με την Εκκλησία και παραπέμπουν σε προλήψεις και δεισιδαιμονίες.
Ακόμη και ο σταυρός που φέρνουν για το παιδί, πολλές φορές μόνο σταυρό δεν θυμίζει. Είναι ασέβεια στην οποία δεν πρέπει από επιπολαιότητα να παρασυρόμαστε.
Το λάδι. Με αυτό χρίει ο ιερέας το παιδί πριν τη βάπτιση. Αποβλέπει στην προστασία του από κάθε δαιμονική ενέργεια. Με το ίδιο λάδι αλείφει το παιδί και ο ανάδοχος. Να είναι αγνό ελαιόλαδο και όχι νοθευμένο σπορέλαιο, σαν αυτά που πωλούν στα καταστήματα βαπτιστικών. Ό,τι χρησιμοποιούμε στη λατρεία πρέπει να είναι το καλύτερο.
Ο στολισμός. Το Βάπτισμα δεν είναι παιδική γιορτούλα που πρέπει να διακοσμηθεί ανάλογα! Δεν είναι υπόθεση λουλουδιών, μπαλονιών και
Η πνευματική ευθύνη του αναδόχου
και τα καθήκοντά του
Ο ανάδοχος
Το βάπτισμα δεν είναι…φιλοτιμία κοινωνικής προβολής και πολιτικής καριέρας για τον ανάδοχο. Ο ρόλος του δεν έχει απλώς κοινωνικό χαρακτήρα, αλλά πνευματικό και ουσιαστικό. Ο ανάδοχος επωμίζεται την ευθύνη και αναλαμβάνει την υποχρέωση να διδάξει το παιδί, μαζί με τους γονείς του την ορθόδοξη χριστιανική πίστη. Να το οδηγεί, καθώς θα μεγαλώνει, στη συνειδητή χριστιανική ζωή.
Δυστυχώς η ευθύνη του αναδόχου εξαντλείται σήμερα σε πρακτικά ζητήματα, σε τυπική επικοινωνία, σε εορταστικά δώρα.
Όπως είπαμε, εξ αρχής, ήδη από την αρχαία Εκκλησία, ο ρόλος του αναδόχου είναι πολύ σημαντικός και η παρουσία του απαραίτητη. Εγγυάται στην Εκκλησία για το νεοφώτιστο και την πρόοδό του στην πίστη. Στις περιπτώσεις νηπιοβαπτισμού αναπληρώνει την έλλειψη βούλησης του νηπίου, ομολογεί πίστη εξ ονόματος του, αλείφει με το καθαγιασμένο λάδι που ο λειτουργός θα ρίξει στις παλάμες του, το κεφάλι του παιδιού και όλο του το σώμα.
Το πρόσωπο του αναδόχου είναι ιερό, συνάπτει δεσμούς πνευματικής συγγένειας με τον αναδεκτό και την οικογένειά του. Και λόγω της φύσης του λειτουργήματος του, επιβάλλεται να τυγχάνει της εμπιστοσύνης και εγκρίσεως της Εκκλησίας. Λόγω της πνευματικής συγγένειας, δεν μπορούν ο ανάδοχος να συνάψει γάμο μεταξύ του αναδεκτού ή της αναδεκτής ούτε με έναν από τους γονείς σε περίπτωση χηρείας.
Προϋποθέσεις και καθήκοντα του αναδόχου στο Μυστήριο του Βαπτίσματος
Προκειμένου να γίνει κάποιος ανάδοχος στο Μυστήριο του Βαπτίσματος σύμφωνα με την ορθόδοξη διδασκαλία, θα πρέπει να έχει τις βασικές εκκλησιαστικές προϋποθέσεις:
1) Πρέπει να γνωρίζει ότι αναλαμβάνει την πνευματική πατρότητα του παιδιού με τις ανάλογες ευθύνες ενώπιον Θεού και ανθρώπων.
2) Βασική προϋπόθεση είναι να ανήκει στην Ορθόδοξη Εκκλησία, να έχει βαπτισθεί, να είναι συνειδητό μέλος της Εκκλησίας με ενεργή συμμετοχή στη λατρευτική και πνευματική ζωή.
3) Να είναι ενήλικος ώστε να συνειδητοποιεί το υπεύθυνο έργο που αναλαμβάνει αλλά και τις υποχρεώσεις του απέναντι στον αναδεκτό που είναι πλέον πνευματικό του παιδί.
4) Να γνωρίζει το Σύμβολο της Πίστεως και τις βασικές αρχές της Εκκλησίας.
5) Δεν μπορεί να βαπτίσει ο αβάπτιστος, ο ετερόδοξος, ο σχισματικός, οποίος έχει τελέσει μόνο πολιτικό γάμο ή συζεί παράνομα με το συμβόλαιο ελεύθερης συμβίωσης. Επίσης όποιος ασκεί διαβλητό επάγγελμα ή ζει άστατη ηθική και πνευματική ζωή. Ακόμη δεν μπορούν να βαπτίσουν όσοι είναι μέλη οργανώσεων με σοβαρές δογματικές αποκλίσεις.
6) Ο ανάδοχος την Κυριακή προ της βαπτίσεως οφείλει να κοινωνήσει αφού προηγουμένως εξομολογηθεί.
7) Η ενδυμασία του (ιδιαίτερα στις γυναίκες) να είναι ανάλογη προς την ιερότητα του χώρου και του μυστηρίου.
8) Να προμηθευτεί την εικόνα του αγίου που θα πάρει το όνομά του ο αναδεκτός και μία Καινή Διαθήκη (κείμενο – μετάφραση) ως δώρο προς εκείνον. Καθώς και ένα μπουκάλι λάδι για τη βάπτιση.
9) Τα ρούχα του μωρού είναι λευκά και συμβολίζουν την αγνότητα και η λαμπάδα χωρίς παιχνίδια. Καλό θα είναι και οι μπουμπουνιέρες να έχουν την εικόνα ή να διανεμηθεί πλαστικοποιημένη εικόνα του αγίου που εδόθη το όνομα.
10) Ο ανάδοχος έχει υποχρέωση να μεταλαμβάνει το παιδί επτά φορές στη συνέχεια, αλλά και κάθε επέτειο της βαπτίσεως, κάθε Πάσχα και Χριστούγεννα μέχρι δώδεκα ετών.
Και κάτι ακόμα. Μετά τις επτά φορές δεν σημαίνει ότι το παιδί δεν θα πρέπει οι γονείς να μην το κοινωνήσουν ξανά, αλλά όπως προείπαμε, η μετοχή όλων στη θεία Κοινωνία είναι έκφραση του γεγονότος ότι είμαστε χριστιανοί και ανήκουμε στη συγκεκριμένη κοινότητα-ενορία. Δεν είναι καλή και ευσεβής συνήθεια για τα μωρά. Είναι φανέρωση της συνειδητής ή όχι σχέσης μας με την Εκκλησία.
11) Τέλος, ο ανάδοχος έχει καθήκον να διδάσκει το πνευματικό του παιδί και να το νουθετεί, να το οδηγήσει στο κατηχητικό σχολείο της ενορίας και σ’ όλη του τη ζωή να το συμβουλεύει και να το ενισχύει. Ιδιαίτερα να εορτάζεται η επέτειος της βαπτίσεως.
Η πνευματική ευθύνη του αναδόχου για την Εκκλησία αρχίζει από την ώρα που τελείται το βάπτισμα. Ο ανάδοχος έχει ρόλο σ’ αυτό. Συμμετέχει και συμπράττει, αναπληρώνοντας κατά κάποιο τρόπο το νήπιο που κρατά στα χέρια του και που, λόγω ηλικίας, αδυνατεί το ίδιο να συμπράξει. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα στην Ακολουθία της Κατηχήσεως, που προηγείται του καθαυτό μυστηρίου του Βαπτίσματος.
ΜΕΤΑ ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ:
Α) Από τον Ιερέα θα παραλάβετε τα απαραίτητα αντίγραφα δηλώσεως Βαπτίσεως.
Β) Η δήλωση Βαπτίσεως κατατίθεται στο Ληξιαρχείο του Προξενείου στο Düsseldorf
Ηλεκτρονική Διεύθυνση Προξενικής Αρχής στο Düsseldorf για να κλείσετε το ραντεβού μετά την Βάπτιση: Ραντεβού (mfa.gr)
ΣΤΟΛΙΣΜΟΣ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ
Ο στολισμός με άνθη, μπαλόνια, καρτούν, διάφορα διακοσμητικά πρέπει να είναι διακριτικός και όχι εξεζητημένος και αφορά ΜΟΝΟ τον προαύλιο χώρο του Ιερού Ναού. Δεν επιτρέπεται ο στολισμός της κολυμβήθρας (αποτελεί λειτουργικό σκεύος της Εκκλησίας). Εάν και εφόσον το επιθυμείτε μπορείτε να τοποθετήσετε δύο ανθοστήλες δεξιά και αριστερά από την κολυμβήθρα.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΙ ΒΙΝΤΕΟΣΚΟΠΙΣΗ ΤΟΥ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλές αναφορές στο ότι πολλές φωτογραφίες ή βίντεο έχουν διαρρεύσει στο διαδίκτυο και ιδιαίτερα προερχόμενες τόσο από το μυστήριο της βάπτισης όσο και από το μυστήριο του Γάμου. Σας γνωστοποιούμε ότι κατά την διάρκεια του μυστηρίου απαγορεύετε αυστηρώς η χρήση του κινητού αλλά καθώς επίσης η χρήση του για φωτογράφηση ή βιντεοσκόπιση. Το δικαίωμα της απαθανάτισης του μυστηρίου θα έχουν αυτοί που από τους γονείς έχουν πάρει την έγκριση. Επίσης θα πρέπει οι γονείς να προσέξουν τους επαγγελματίες φωτογράφους αλλά και να τους ελέγξουν εάν κατά την διάρκεια του μυστηρίου χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook, Instagram, Tik Tok κλπ.).
Τα παιδιά άνω των 2 ετών θα πρέπει απαραιτήτως να φορούν κατά την διάρκεια του μυστηρίου το χιτώνιο της Βαπτίσεως. Χωρίς αυτό φωτογράφιση και βιντεοσκόπιση δεν θα γίνετε παρά μόνο από τους ίδιους τους γονείς του παιδιού.
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ
Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, συγχύσεων και διαδόσεων από διαφόρους «ειδικούς» περί της πνευματικής συγγένειας θα πρέπει να επισημάνουμε τα εξής:
Από το Ιερό Μυστήριο του Βαπτίσματος προκύπτει πνευματική συγγένεια, η οποία δημιουργεί κώλυμα στη σύναψη γάμου μεταξύ του αναδόχου και της αναδεκτής του ή της μητέρας της, ή αναλόγως, της αναδόχου και του αναδεκτού της ή του πατέρα του (ΝΓ Κανόνας της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου, υπ’ αριθμ. 3625/2383 ΝΚ/2050/17-11-1981 και 2627/659/401/8-4-1997), ενώ ΔΕΝ υφίσταται κώλυμα σύναψης γάμου μεταξύ αναδεκτών βαπτισμένων από τον ίδιο ανάδοχο. Με απλά λόγια δεν υπάρχει κανένα κώλυμα στο να βαπτίζει κάποιος/α παιδιά διαφορετικού φύλου, τα οποία και μπορούν να συνάψουν γάμο μεταξύ τους.
ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΤΗΣ ΒΑΠΤΙΣΗΣ
Η συμπλήρωση του πιστοποιητικού της Βάπτισης και η προσκόμιση δικαιολογητικών θα πρέπει να γίνονται μία εβδομάδα νωρίτερα από την ημέρα του μυστηρίου.
Σε περίπτωση απουσίας του αναδόχου η συμπλήρωση του πιστοποιητικού αλλά και η προσκόμιση των δικαιολογητικών θα πρέπει να γίνετε μία ημέρα πριν από το μυστήριο.
Σε περίπτωση μη παρουσίαση των δικαιολογητικών το μυστήριο θα αναβάλλετε μέχρι να προσκομιστούν όλα τα δικαιολογητικά.
Καλό θα ήταν η προσκόμιση αυτών να γίνετε στο δεύτερο ραντεβού που θα κλείνετε με τον Ιερέα πολύ πριν από την ημέρα της συμπληρώσεως του πιστοποιητικού της βάπτισης.
ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΒΑΠΤΙΣΗΣ
Αφού έρθει η ευλογημένη ημέρα της βάπτισης του παιδιού, οι γονείς θα πρέπει, αφού έχουν συνεννοηθεί με τον Ιερέα νωρίτερα, να προσέλθουν μία ώρα (το αργότερο) για τον «στολισμό» του Ναού.
Απαγορεύονται αυστηρά μέσα στο χώρο της Εκκλησίας μπαλόνια ή εξεζητημένοι στολισμοί καθώς και η χρήση του Κινητού ή Τάμπλετ.
Οι προσκεκλημένοι θα πρέπει να προσέρχονται μέσα στο χώρο της Εκκλησίας μισή ώρα πριν από το μυστήριο και να μην παραμένουν στον αύλειο χώρο του ναού.
Τα διάφορα γλυκίσματα ή αναψυκτικά θα πρέπει να μοιράζονται στον αύλειο χώρο του Ναού και όχι εντός του Ναού. Θα μοιράζονται εντός εφ’ όσον ο καιρός δεν είναι καλός.
Επίλογος
Προσπαθήστε να ζήσετε την βάπτιση του παιδιού σας και να την χαρείτε. Μετά το μυστήριο και λίγο πριν το τέλος αυτού, η μητέρα κάνει τρεις μετάνοιες κάνοντας το σημείο του Σταυρού και προσκυνά τις εικόνες του Χριστού και της Παναγίας και εν συνεχεία παίρνει θέση δίπλα από τον ανάδοχο ο οποίος στέκετε μπροστά από την Ωραία Πύλη. Εν συνεχεία κάνει τρεις μετάνοιες χωρίς το σημείο του Σταυρού και ασπάζεται το χέρι του αναδόχου. Εν συνεχεία ο ανάδοχος παραδίδει το νεοφώτιστο στην μητέρα λέγοντας: «Κουμπάρα σου παραδίδω το παιδί, μυρομένο, βαπτισμένο, τέλειο χριστιανό και το όνομα αυτού/ης ….
Εν συνεχεία μετά το τέλος του Μυστηρίου οι γονείς και ο/η ανάδοχος στέκονται μπροστά από την κολυμπήθρα για να δεχθούν τις ανάλογες ευχές από τους συγγενείς και φίλους.
______________________________
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου